Cần xem xét lộ trình và tăng thuế suất với đồ uống có đường

Thuế là công cụ mạnh mẽ để giảm tiêu thụ đồ uống có đường

Chiều 28/4, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam và HealthBridge tổ chức hội thảo cung cấp thông tin báo chí về tác hại của đồ uống có đường và vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) trong kiểm soát tiêu dùng.

TS. Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam chia sẻ hai thông điệp quan trọng. Đó là lựa chọn đồ uống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe, thuế là công cụ mạnh mẽ để giảm tiêu thụ đồ uống có đường.

TS. Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam.

Ngày nay, có rất nhiều bằng chứng cho thấy người uống đồ uống có đường thường xuyên đối mặt nguy cơ gia tăng các bệnh như đái tháo đường type 2, tim mạch, đột quỵ, ung thư. Các nhóm bệnh này là những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại Việt Nam.

Loại đồ uống này cũng dẫn đến tăng cân, béo phì ở cả người lớn, trẻ em, là yếu tố nguy cơ lớn dẫn đến nhiều bệnh. Đây không phải là đồ uống lành mạnh cho trẻ em.

Theo bà, giải pháp hiệu quả là áp dụng thuế để khiến giá đồ uống có đường đắt đỏ hơn, từ đó giúp giảm tiêu dùng các sản phẩm này. 

Đây là giải pháp đôi bên cùng có lợi, một chiến thắng cho sức khỏe, giúp giảm chi phí y tế, và là một chiến thắng cho ngân sách của chính phủ. Trên toàn thế giới, khoảng 110 chính phủ đánh thuế đồ uống có đường.

"Nhiều người không biết chỉ một lon nước ngọt có ga 330ml chứa tận 10 thìa cà phê đường, tương đương khoảng 40g đường. Theo khuyến cáo của WHO, một ngày chúng ta không nên tiêu thụ quá 50g đường từ tất cả các nguồn", bà Angela Pratt nhấn mạnh.

Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, tiêu dùng các đồ uống này ở Việt Nam hiện ở mức cao, đang có xu hướng gia tăng, tăng gấp 4 lần trong giai đoạn 2009-2023.

Mức tăng tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam quá nhanh. Cụ thể, giai đoạn 2009-2014 tăng đến 20% mỗi năm, giai đoạn 2015-2023 tăng trung bình khoảng 7%/năm.

Tăng nguy cơ thừa cân béo phì ở mọi lứa tuổi

Bà Đinh Thị Thu Thủy- Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) cho biết thêm, đồ uống có đường là một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh không lây nhiễm, nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong tại nước ta. 

Trung bình 8/10 người chết do các bệnh không lây nhiễm. Nghiên cứu cho thấy rượu bia, thuốc lá và dinh dưỡng là 3/5 yếu tố cao nhất gây bệnh không lây nhiễm.

Tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ thừa cân béo phì ở mọi lứa tuổi. Người lớn uống 1 lon nước ngọt 1 ngày trong vòng 1 năm tăng 6,75kg cân nặng (nếu giữ nguyên mức dung nạp năng lượng từ các nguồn thực phẩm khác).

Trẻ em từ 2 đến 5 tuổi nếu thường xuyên uống nước ngọt thì nguy cơ béo phì tăng 43%.

Đồ uống có đường là một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh không lây nhiễm.

Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi lần này đưa nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam vào danh mục chịu thuế, dự kiến khoảng 10%. Bộ Tài chính cũng đã trình lộ trình giãn thời gian áp dụng 8% năm 2027 và 10% từ năm 2028.

WHO, Bộ Y tế đề xuất mức thuế cần đạt 40% mới đảm bảo hạn chế tiêu dùng bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, do nhiều lý do, chúng ta cần có lộ trình tăng thuế phù hợp tránh gây sốc với doanh nghiệp.

Vì thế, hiện nay Bộ Y tế thống nhất phương án mức thuế áp dụng 8% năm 2027 và 10% năm 2028.

"Dù vậy, chúng ta cần xem xét lộ trình mở rộng phạm vi, đối tượng áp thuế và tăng thuế suất theo khuyến cáo của WHO. Hiện, mức thuế đề xuất còn xa so với khuyến cáo, diện đánh thuế cũng khá hẹp", bà Thủy nhấn mạnh và cho rằng mức thuế 10% giá bán của nhà sản xuất áp trong một năm là rất nhỏ, ít tác động.