Quy hoạch Long Thành thành đô thị sân bay: Hạt nhân phát triển vùng Đông Nam Bộ

Bài toán cơ sở hạ tầng kết nối

Tại hội thảo chuyên đề “Thúc đẩy kết nối Long Thành - TP.HCM” do Báo Tuổi trẻ tổ chức ngày 27/6, ông Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM nhấn mạnh, Long Thành không chỉ là một sân bay đơn thuần, mà là hạt nhân cho một đô thị sân bay hiện đại. Việc điều chỉnh địa giới hành chính từ ngày 1/7, sẽ còn lại TP.HCM, Đồng Nai, Tây Ninh trong vùng Đông Nam Bộ, đặt ra yêu cầu tái cấu trúc không gian phát triển vùng.

Ông Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM chia sẻ tại hội thảo.

Theo ông Vũ, động lực không chỉ nằm ở sân bay Long Thành mà là tổng thể đô thị sân bay, với vốn đầu tư ước tính khoảng 40 tỷ USD, kết nối với Tân Sơn Nhất, cảng Cái Mép - Thị Vải, Cần Giờ và hệ thống logistics -cảng biển. 

Đặc biệt, ông Vũ lưu ý đến đề án khu thương mại tự do 8.300 ha tại Long Thành. “Ở đâu có khu thương mại tự do gắn với cảng biển, sân bay thì sẽ tạo sức bật mạnh mẽ. Vấn đề là làm sao thiết kế được hệ thống hạ tầng kết nối hiệu quả, chuỗi khu công nghiệp - logistics - dữ liệu số phải được đồng bộ từ đầu”.

Hiện nay, kết nối Long Thành – TP.HCM vẫn hạn chế, chủ yếu qua cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây, quốc lộ 51, quốc lộ 1. Các dự án vành đai 2, 3, 4 và các tuyến cao tốc kết nối như Bến Lức – Long Thành, Biên Hòa – Vũng Tàu đang trong giai đoạn đầu tư. Theo các chuyên gia, tiến độ của các dự án này sẽ quyết định thành, bại của đô thị sân bay Long Thành.

PGS.TS Trần Quang Phú, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giao thông Vận tải TP.HCM cho rằng, mô hình “Aerotropolis - đô thị sân bay tích hợp” đang là xu thế toàn cầu. Không chỉ xây dựng một sân bay hiện đại, mô hình này còn quy hoạch đồng bộ các khu công nghiệp, đô thị, thương mại - dịch vụ, kết nối bằng cao tốc, metro, đường sắt, BRT.

Ông dẫn chứng, sân bay Incheon (Seoul) có hệ thống cao tốc, metro, tàu cao tốc AREX, BRT phân tuyến, thanh toán điện tử tích hợp, tạo điều kiện di chuyển thuận tiện, phát triển cả vùng phụ cận. Hay sân bay Schiphol (Hà Lan) còn là trung tâm thương mại, logistics với kết nối tàu điện quốc tế, hệ thống metro, xe đạp, cảng Rotterdam và các kênh đào. Mô hình tích hợp này giúp thu hút FDI, tạo hàng trăm ngàn việc làm, tăng trưởng GDP vùng.

Đưa đô thị sân bay Long Thành thành động lực kinh tế

Trước bài toán về cơ sở hạ tầng được nhiều chuyên gia đặt ra, TS.KTS Trịnh Hồng Việt, Phó viện trưởng Viện Kiến trúc quốc gia (Bộ Xây dựng) chia sẻ: “Dự án Sân bay Long Thành đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo không để chậm tiến độ, với mục tiêu đưa vào khai thác năm 2026. Vì thế một trong những ưu tiên hàng đầu là hoàn thiện hạ tầng phục vụ sân bay, cũng như các tuyến cao tốc kết nối sân bay với các khu vực phụ trợ. Trên tinh thần đó, tập trung phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ, bao gồm đường sắt, đường bộ và đường thủy, nhằm phục vụ hiệu quả cho sự phát triển của sân bay Long Thành”.

Toàn cảnh hội thảo chuyên đề “Thúc đẩy kết nối Long Thành - TP.HCM”

Với phương án khả thi của Viện Kiến trúc quốc gia, lãnh đạo Bộ Xây dựng đã chấp thuận định hướng tập trung đảm bảo kết nối giữa các đô thị với sân bay. Ưu tiên đầu tư tuyến cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, giảm áp lực giao thông cho trung tâm TP.HCM.

Về trung hạn (giai đoạn 2025 - 2030), định hướng triển khai hệ thống đường sắt và đường sắt đô thị, kết nối đa phương thức giữa sân bay Long Thành (Đồng Nai) và sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM).

Về mặt phát triển đô thị, sẽ biến Long Thành thành động lực kinh tế đột phá, ứng dụng mô hình phát triển sân bay như Singapore, Dubai và các nước phát triển. Trong đó lấy logistics sân bay làm trung tâm. Phạm vi phát triển không chỉ giới hạn trong khu vực Long Thành mà còn mở rộng, trong mối quan hệ “đô thị song sinh” với TP.HCM.

Ngoài ra, ông Huỳnh Tấn Lộc, Phó giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Đồng Nai cho hay, để hiện thực hóa tầm nhìn Long Thành - một hệ sinh thái kinh tế đa chức năng, nơi sân bay đóng vai trò trung tâm kết nối và động lực phát triển, Đồng Nai đang triển khai quy hoạch phát triển khu đô thị thương mại tự do tại vùng lõi phát triển, được quy hoạch với 4 khu. Trong đó khu thương mại tự do xanh khoảng 3.000 ha, khu chức năng logistic khoảng 2.2000 ha, khu dịch vụ tài chính thương mại dịch vụ khoảng 1.500 ha, khu nghiên cứu đổi mới sáng tạo công nghệ thông tin gắn với mô hình khu thương mại tự do số khoảng 1.419 ha.

Tại bốn khu này, phần diện tích quy hoạch nằm trong và ngoài sân bay Long Thành và cảng biển Phước An, đáp ứng các điều kiện cần thiết cho việc thành lập khu thương mại tự do. Trong bốn khu chức năng chính, Đồng Nai lựa chọn 18 ngành nghề ưu tiên như logistics số, điện tử, cơ khí, dược phẩm, chế biến thực phẩm, công nghệ thông tin, đào tạo nhân sự…

“Với vị trí trung tâm kết nối sân bay, cảng biển và quy hoạch đa chức năng, đô thị sân bay Long Thành được kỳ vọng sẽ hình thành thế “đô thị song sinh” với TP.HCM nhằm hỗ trợ, bổ sung lẫn nhau về công nghiệp, logistics, dịch vụ tài chính và đổi mới sáng tạo. Đây chính là mô hình phát triển vùng hiệu quả, dựa trên phân vai rõ ràng và liên kết chặt chẽ”, ông Huỳnh Tấn Lộc nhấn mạnh.