Công tác thanh tra, kiểm tra (TTKT) đang giúp ngành Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam bảo vệ quyền lợi cho hàng triệu người lao động (NLĐ). Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại, kết hợp các biện pháp nghiệp vụ quyết liệt, hàng trăm tỷ đồng tiền nợ đóng, trốn đóng đã được BHXH phát hiện, thu hồi.
Công nghệ giúp thanh tra chính xác
Kết quả thanh tra – kiểm tra của BHXH từ 2024 – 4/2025:
- Truy thu hơn 130 tỷ đồng cho 17.464 NLĐ thuộc diện phải tham gia nhưng chưa được đóng hoặc bị đóng thiếu thời gian.
- Truy thu hơn 127 tỷ đồng cho gần 39.000 NLĐ bị đóng thiếu mức.
- Tổng số tiền thu hồi từ các đơn vị chậm đóng đạt gần 1.100 tỷ đồng.
- Thu hồi 11,2 tỷ đồng từ các khoản chi sai chế độ BHXH.
- Thu hồi gần 1 tỷ đồng từ các khoản chi sai trợ cấp thất nghiệp.
- Thu hồi 172,4 tỷ đồng từ chi phí khám chữa bệnh BHYT không đúng quy định.
- Xử phạt gần 2.000 đơn vị với tổng số tiền 61,1 tỷ đồng nộp ngân sách.
Khác với những năm trước, công tác thanh tra BHXH hiện nay không còn phụ thuộc hoàn toàn vào phương pháp thủ công, chọn mẫu ngẫu nhiên hay phản ánh từ cơ sở. Thay vào đó, toàn ngành đã ứng dụng hệ thống cơ sở dữ liệu lớn, kết nối thông suốt giữa các phần mềm nghiệp vụ, kết hợp phân tích dữ liệu để "khoanh vùng" rủi ro.
Nhờ hệ thống dữ liệu tập trung, BHXH có thể nhanh chóng nhận diện những đơn vị có dấu hiệu vi phạm như chậm đóng trên 3 tháng, kê khai thuế nhưng chưa tham gia đầy đủ BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Ngay cả ở những doanh nghiệp có hàng nghìn lao động hoặc các bệnh viện, cơ sở y tế với hàng triệu lượt khám chữa bệnh, công nghệ vẫn cho phép rà soát 100% hồ sơ.
Đây chính là một bước tiến lớn, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực và hạn chế tối đa tình trạng thanh tra trùng lặp, gây phiền hà cho doanh nghiệp.
Những nỗ lực trong đổi mới cách làm và quyết liệt trong thực hiện đã mang lại kết quả ấn tượng. Chỉ tính riêng từ năm 2024 đến hết tháng 4/2025, toàn ngành BHXH đã tiến hành thanh tra, kiểm tra tại gần 23.000 đơn vị. Từ đó, nhiều hành vi vi phạm trong tham gia và chi trả chế độ bảo hiểm đã bị phát hiện, xử lý kịp thời.
Việc thu hồi các khoản nợ đóng và truy thu về cho NLĐ không chỉ mang tính răn đe, mà còn trực tiếp đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Hàng chục nghìn người đã được truy thu đúng, đủ các khoản bảo hiểm đáng lẽ thuộc về mình, từ đó đủ điều kiện để hưởng các chế độ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động, thất nghiệp hay lương hưu sau này.
Bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động
Tác động từ công tác thanh tra không chỉ dừng lại ở những con số được thu hồi mà còn tạo hiệu ứng tích cực về ý thức chấp hành pháp luật trong cộng đồng doanh nghiệp.
Nếu như năm 2021, tỷ lệ chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN trên cả nước ở mức 3,67% thì đến năm 2024, con số này đã giảm còn 2,59%. Mức giảm cũng giảm đều qua từng năm, phản ánh sự chuyển biến về nhận thức và hành vi của người sử dụng lao động.
Việc phát hiện và truy thu nhiều doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng hoặc đóng không đủ BHYT, BHXH, BHTN đã góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng cho hàng chục nghìn người lao động.
BHXH Việt Nam cho biết, cùng với TTKT, ngành cũng đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật cho doanh nghiệp. Trong nhiều trường hợp đã giúp doanh nghiệp hiểu đúng quy định, chủ động khắc phục sai phạm mà không cần đến biện pháp xử lý cứng rắn.
Bên cạnh việc bảo vệ quyền lợi cá nhân của người lao động, TTKT cũng góp phần quan trọng trong việc đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong thụ hưởng chính sách bảo hiểm. Những khoản chi sai từ quỹ BHXH, BHTN, đặc biệt là BHYT – nơi có chi phí rất lớn – nếu không được rà soát kịp thời sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn tài chính cho toàn hệ thống.
Việc thu hồi hơn 172 tỷ đồng chi sai khám chữa bệnh BHYT trong thời gian ngắn là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của công tác này. Đây không chỉ là khoản tiền, mà là niềm tin xã hội vào sự công bằng – khi mọi người tham gia đều được bảo vệ quyền lợi ngang nhau, không ai bị hưởng sai, không ai bị mất phần.
Dữ liệu thực tế thu được từ hoạt động TTKT cũng đang trở thành cơ sở quan trọng để BHXH Việt Nam đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật BHXH, Luật BHYT và các văn bản liên quan. Những bất cập từ thực tiễn, những "kẽ hở" trong quy định đang dần được lấp đầy để đảm bảo khung pháp lý ngày càng đồng bộ, dễ thực thi và phù hợp với thị trường lao động.
Với việc ứng dụng hiệu quả công nghệ, kết hợp biện pháp nghiệp vụ và sự phối hợp đồng bộ, công tác TTKT của BHXH Việt Nam đang mang lại nhiều giá trị hơn cả những con số truy thu hay xử phạt. Giúp xây dựng hệ thống an sinh xã hội hiện đại, minh bạch, nơi quyền lợi của người lao động được tôn trọng, và mọi sự đóng góp đều được sử dụng đúng mục đích.
