Ảnh minh họa
Theo The Guardian, với tham vọng vượt qua kênh đào Panama, Nicaragua khởi động dự án kênh đào mới đầy kỳ vọng. Tuyến kênh dự kiến dài 287 km, sâu 22–28 m và rộng 230–280 m, lớn gấp ba lần kênh đào Panama, cho phép tàu siêu trọng tải tới 250.000 tấn đi qua. Tuyến đường thủy này sẽ cắt ngang hồ Nicaragua, rừng nhiệt đới và ít nhất 40 ngôi làng.
Dự án quy mô khổng lồ này buộc phải di dời khoảng 120.000 người, bao gồm các cộng đồng Rama và Creole, và được xem là một trong những công trình kỹ thuật xây dựng lớn nhất thế giới. Mục tiêu của dự án là thúc đẩy thương mại hàng hải, kích thích tăng trưởng kinh tế, tạo từ 50.000 đến 200.000 việc làm và đóng góp hàng tỷ USD mỗi năm cho Nicaragua.
Thực tế, ý tưởng xây dựng kênh đào ở Nicaragua có từ thế kỷ 19, khi các nhà thám hiểm Tây Ban Nha và các cường quốc châu Âu nhìn thấy vị trí địa lý ở đây như là một lựa chọn thay thế tự nhiên cho kênh đào Panama.
Ban đầu, chính phủ Nicaragua tìm đến các nhà thầu lớn trên thế giới để hiện thực hóa giấc mơ xây dựng kênh đào trị giá 50 tỷ USD. Tuy nhiên, theo The Dialogue, khi giới thiệu dự án cho các nhà thầu đến từ Brazil, Canada, Thụy Sĩ, Kuwait và Ả Rập Xê Út, Nicaragua không nhận được phản hồi khả quan.
Trước tình thế đó, Nicaragua chuyển hướng sang Trung Quốc. Khi một doanh nghiệp Trung Quốc đồng ý tham gia, chính phủ nước này đã quyết định lựa chọn công nghệ Trung Quốc cho dự án kênh đào đầy tham vọng.
Năm 2013, dự án kênh đào Nicaragua chính thức được phê duyệt. Một năm sau, vào tháng 12/2014, lễ động thổ mang tính biểu tượng đã diễn ra, đánh dấu khởi đầu cho công trình được kỳ vọng hoàn thành vào năm 2019. Đáng chú ý, Quốc hội Nicaragua đã trao quyền 50 năm, có thể gia hạn thêm 50 năm nữa cho một doanh nghiệp Trung Quốc triển khai dự án. Nicaragua cũng khởi động nghiên cứu khả thi, song tiến độ thực tế phụ thuộc lớn vào khả năng thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Việc xây dựng kênh đào qua lãnh thổ Nicaragua sẽ đòi hỏi những giải pháp kỹ thuật chưa từng có ở Trung Mỹ. Đất nước này phải đối mặt với những rủi ro địa chấn, núi lửa và khí hậu nghiêm trọng, bên cạnh việc thiếu hụt hồ chứa nước khiến việc sử dụng các âu tàu như trong mô hình Panama trở nên phức tạp.
Để thực hiện được hoạt động này, cần phải có hồ nhân tạo và hệ thống thoát nước phức tạp, làm tăng chi phí và tác động đến môi trường. Theo đó, để làm dự án này, các kỹ sư cảnh báo rằng những thách thức về kỹ thuật và hậu cần có thể khiến kênh đào này tốn kém và mất nhiều thời gian hơn dự kiến, làm giảm tiềm năng lợi nhuận kinh tế của nó.
Theo Global Times, các nhà thầu Trung Quốc thường ứng dụng nhiều công nghệ kỹ thuật số tiên tiến trong các dự án thủy lợi và kênh đào. Nổi bật trong số đó là công nghệ Digital Twin (song sinh kỹ thuật số) cho phép tạo mô hình ảo của kênh đào và các công trình liên quan, sử dụng dữ liệu cảm biến từ môi trường thực để mô phỏng, giám sát và tối ưu hóa quá trình vận hành. Nhờ đó, hệ thống có thể dự báo, cảnh báo sớm thiên tai và lập kế hoạch ứng phó hiệu quả, giúp quản lý tài nguyên nước chính xác hơn.
Bên cạnh đó, Trung Quốc đã phát triển hệ thống giám sát kỹ thuật số thời gian thực quy mô lớn, có khả năng cập nhật dữ liệu trong vài phút. Mạng lưới này giúp kiểm soát lũ lụt, quản lý hạn hán và khai thác nguồn nước một cách hiệu quả hơn. Cùng với đó, công nghệ mô phỏng và lập bản đồ thủy lợi số hóa cũng được triển khai triệt để, với hơn 16 triệu dữ liệu được thu thập để phục vụ quản lý linh hoạt và chính xác.
Trên thực tế, Trung Quốc được xem là quốc gia đi đầu trong việc tích hợp công nghệ hiện đại vào xây dựng và quản lý các kênh đào quy mô lớn. Tiêu biểu là kênh đào Bình Lục (Pinglu Canal) ở Quảng Tây, nơi ứng dụng các giải pháp giao thông sông – biển thông minh, giám sát an toàn hạ tầng và quản lý logistics hiện đại. Tại khu vực cảng của dự án, xe tải không người lái và cảng container tự động cũng được đưa vào vận hành, giúp nâng cao hiệu suất vận chuyển và rút ngắn thời gian giao hàng.
Dự án kênh đào Nicaragua cũng được kỳ vọng sẽ áp dụng hàng loạt công nghệ tiên tiến tương tự các công trình của Trung Quốc. Tuy nhiên, theo Reuters, sau khởi đầu đầy tham vọng, dự án nhanh chóng rơi vào bế tắc kéo dài suốt một thập kỷ khi nhà đầu tư Trung Quốc không đủ năng lực tài chính để triển khai. Tài sản của chủ đầu tư sụt giảm nghiêm trọng do biến động thị trường chứng khoán Trung Quốc, từ mức vốn hóa 6,9 tỷ USD năm 2015 xuống còn 1,9 tỷ USD vào năm 2016 và tiếp tục giảm dưới 1 tỷ USD vào năm 2019.
Đến tháng 5/2024, chính phủ Nicaragua chính thức tuyên bố hủy hợp đồng với nhà thầu Trung Quốc. Dự án kênh đào được xem là biểu tượng của khát vọng vươn tầm toàn cầu, nhưng lại bị chặn đứng bởi hàng loạt rào cản về tài chính, môi trường và xã hội. Dẫu vậy, Nicaragua vẫn để ngỏ khả năng hồi sinh dự án trong tương lai, nếu tìm được đối tác đầu tư đủ tiềm lực và công nghệ để biến “giấc mơ kênh đào” thành hiện thực.
