Hơn một thập kỷ qua, tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân là nỗi ám ảnh của nhiều hộ dân sống dọc hành lang dự án. Được phê duyệt từ năm 2004, khởi công sau đó, rồi dừng lại vào năm 2011 vì cắt giảm đầu tư công, tuyến đường sắt dài 131 km với tổng vốn hơn 7.660 tỷ đồng đã để lại cảnh dang dở, đất đai “dính quy hoạch treo”, sinh kế bị ảnh hưởng.
Tuyến đường sắt kỳ vọng mở ra một không gian phát triển kinh tế nhưng 'treo' suốt 15 năm.
Nhiều gia đình suốt gần 15 năm không thể xây mới, sửa chữa nhà cửa. Việc mua bán, sang nhượng đất vướng quy hoạch gần như tê liệt . Trong lúc dự án nằm im, hạ tầng xuống cấp, cỏ mọc um tùm trên nền đường sắt dở dang, người dân chỉ còn biết chờ đợi trong mỏi mòn .
Để thực hiện dự án này, tỉnh Quảng Ninh đã tiến hành khoanh vùng và tiến hành bồi thường, giải phóng mặt bằng. Trong đó, thành phố Hạ Long (cũ) có 721 hộ dân, tổ chức bị ảnh hưởng. Đã phê duyệt phương án bồi thường đối với 615/721 hộ dân, đã chi trả cho 157/615 hộ với chi phí gần 33 tỷ đồng.
Thành phố Uông Bí (cũ) có tổng số 1.075 hộ dân, tổ chức bị ảnh hưởng. Đã phê duyệt phương án 256 hộ, 2 tổ chức với tổng kinh phí gần 67 tỷ đồng. Thị xã Đông Triều (cũ) có 1.186 hộ gia đình, tổ chức bị ảnh hưởng. Đã phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ cho 950 hộ gia đình, đã chi trả tiền bồi thường cho 902 hộ gia đình, tổ chức với số tiền là 22,5 tỷ đồng.
Gần 3.000 hộ dân ở Quảng Ninh 'mắc kẹt' với tuyến đường sắt có một không hai này.
Gần đây, một tia hy vọng mới xuất hiện khi Bộ Xây dựng chỉ đạo nghiên cứu báo cáo tiền khả thi để khởi động lại dự án. Lần này, phương án được điều chỉnh theo hướng ưu tiên vận tải hành khách thay vì hàng hóa như trước. Theo dự báo, đến năm 2050, nhu cầu đi lại có thể đạt 7–8 triệu lượt khách/năm, trong khi hàng hóa chỉ còn 2,7–3,3 triệu tấn/năm.
Đề xuất mới cũng điều chỉnh thiết kế từ khổ đường lồng 1.435 mm và 1.000 mm sang đường đơn 1.435 mm để tiết kiệm chi phí đầu tư và bảo trì. Tốc độ thiết kế tối đa cho tàu khách dự kiến 120 km/h. 4 ga mới sẽ được xây dựng, 8 ga cũ được cải tạo cùng hàng chục cây cầu được xây mới hoặc nâng cấp. Tổng mức đầu tư dự kiến gần 10.000 tỷ đồng, nguồn vốn xin bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026–2030.
Một lần nữa lại nhen nhóm hy vọng hồi sinh tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân.
Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng cũng yêu cầu nghiên cứu thêm các kịch bản tốc độ 160 km/h và 300 km/h để lựa chọn phương án tối ưu, đồng thời xem xét khả năng kết nối với tuyến cao tốc Hà Nội – Quảng Ninh mà Vingroup đề xuất, có tổng vốn đầu tư hơn 133.000 tỷ đồng và mục tiêu hoàn thành vào năm 2030.
Dù hy vọng lại được nhen lên, người dân sống trong vùng quy hoạch vẫn không khỏi dè dặt. Sau nhiều lần dự án được nhắc đến rồi lại rơi vào quên lãng , họ mong lần này quyết tâm sẽ đi kèm hành động cụ thể và khả thi. Bởi hơn 10 năm “ dự án treo ” đã là đủ dài, đủ tổn thất.
Việc sớm đưa dự án trở lại quỹ đạo triển khai không chỉ giải phóng nguồn lực đất đai mà còn mở ra tuyến giao thông chiến lược, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội cho Quảng Ninh và cả vùng đồng bằng Bắc Bộ.
