Phát triển giao thông thông minh: Xu hướng tất yếu

Hà Nội đang dẫn đầu trong việc triển khai hệ thống vé điện tử liên thông. (Trong ảnh: Tuyến tàu điện Cát Linh - Hà Đông). Ảnh: Quang Vinh.

Từ mô hình thực tế...

Tại Hà Nội, từ tháng 7/2024, thành phố đã đưa vào vận hành thí điểm Trung tâm Điều hành giao thông thông minh (đặt tại số 1 phố Kim Mã, quận Ba Đình). Các chức năng của hệ thống giao thông thông minh trong giai đoạn thí điểm như hệ thống giám sát giao thông; cung cấp thông tin giao thông; điều khiển giao thông; hỗ trợ xử lý vi phạm trật tự an toàn giao thông, quản lý sự cố, quản lý đỗ xe... với mục tiêu góp phần tổ chức, quản lý điều hành hệ thống giao thông vận tải một cách hiệu quả. Theo nhận định của giới chuyên gia, mô hình Trung tâm Điều hành Giao thông thông minh thành phố Hà Nội được xem là một bước đi quan trọng trong chiến lược số hóa hạ tầng giao thông.

Theo ông Đào Xuân Trường - đại diện Viettel Solutions, hệ thống giao thông thông minh tại Việt Nam hiện đang được thử nghiệm tích hợp các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), cảm biến giao thông, bản đồ số và dữ liệu lớn (Big Data) nhằm phục vụ công tác điều phối giao thông, phát hiện vi phạm, đồng thời hỗ trợ công tác quy hoạch và quản lý đô thị. Ngoài ra, mô hình thu phí tự động không dừng tại bến xe, điểm đỗ cũng được chia sẻ như một hướng tiếp cận mới, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy sự văn minh trong tổ chức giao thông đô thị.

Một mô hình tương tự cũng đã được đưa vào áp dụng tại thành phố Hải Phòng từ tháng 2/2025, với gần 200 camera giám sát, các tủ điều khiển giao thông thông minh và phần mềm hỗ trợ điều hành giao thông, xử lý vi phạm, lưu trữ và phân tích dữ liệu. Các giải pháp phần mềm đi kèm cho phép người dân cập nhật tình trạng giao thông thời gian thực, đồng thời tối ưu hóa hoạt động của hệ thống đèn tín hiệu.

Cùng với đó, nhiều địa phương đã bước đầu xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông vận tải theo quy hoạch ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý, điều hành giao thông.

Từng bước nâng cao chất lượng giao thông. Ảnh. H.H.

...Đến thanh toán thông minh

Không chỉ phát triển mô hình quản lý, tiến tới phát triển giao thông thông minh cũng đang được cụ thể hoá bằng các ứng dụng thực tế khác. Trong đó có cả việc triển khai thẻ vé thông minh ở các tuyến giao thông công cộng. Ông Đỗ Việt Hải – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết thành phố cơ bản đã hoàn thiện các chính sách nhằm phát triển hệ thống thẻ vé thông minh. Việc không sử dụng tiền mặt hướng tới mục tiêu tạo điều kiện thuận tiện, văn minh, thân thiện và minh bạch cho người dân khi tham gia giao thông công cộng. Hệ thống thẻ vé thông minh không chỉ phục vụ giao thông vận tải hành khách công cộng mà còn được kỳ vọng sẽ tích hợp với nhiều loại hình giao dịch khác trong tương lai.

Để triển khai hệ thống vé liên thông này, ngoài việc hoàn thiện khung kỹ thuật và các đề án phát triển giao thông đô thị thông minh, ông Đỗ Việt Hải nhấn mạnh cần xây dựng chính sách giá vé rõ ràng cho từng loại hình dịch vụ. Đồng thời, hệ thống phải đảm bảo tính mở và khả năng kết nối với không chỉ các dịch vụ vận tải mà còn với các dịch vụ khác như thu phí tự động, bãi đỗ xe và mở rộng phạm vi sử dụng ra ngoài địa bàn Hà Nội.

Hà Nội đang dẫn đầu trong việc triển khai hệ thống vé điện tử liên thông. Theo kế hoạch, thành phố sẽ chính thức đưa vào vận hành hệ thống này từ ngày 2/9/2025, thông qua hình thức thuê dịch vụ công nghệ thông tin. Hệ thống sẽ áp dụng chuẩn bảo mật VCCS – bộ tiêu chuẩn thẻ chip dành cho thanh toán nội địa. Nhờ vậy, các phương tiện thanh toán như thẻ ngân hàng, ví điện tử, thậm chí cả căn cước công dân sẽ có thể tích hợp vào hệ thống vé, góp phần đưa Hà Nội trở thành hình mẫu của đô thị thông minh.

Tuy nhiên, 2 thách thức lớn vẫn tồn tại, đó là thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt của người dân, đặc biệt là người cao tuổi và giải quyết việc làm cho khoảng 4.000 lao động đang bán vé thủ công trên xe buýt.

Trong những năm gần đây, Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương và chính sách quan trọng nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang hệ thống giao thông thông minh, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông công cộng. Một trong những bước tiến nổi bật là việc triển khai hệ thống thẻ vé tự động, tiêu biểu là trên tuyến metro số 01 Bến Thành – Suối Tiên tại TPHCM.

Lần đầu tiên, người dân có thể sử dụng đa dạng hình thức thanh toán như thẻ vé tháng, thẻ ngân hàng, ví điện tử để đi metro mà không cần qua khâu soát vé thủ công. Điều này góp phần giảm tải về thời gian, nhân sự tại các quầy bán vé và cửa kiểm soát, đồng thời nâng cao trải nghiệm tiện lợi cho hành khách.

Nhằm tối ưu hóa trải nghiệm người dùng và tiết kiệm chi phí vận hành, các cơ quan chức năng xác định việc triển khai hệ thống thẻ vé tự động là ưu tiên hàng đầu. Bên cạnh tuyến metro, các dự án khác như xe buýt và bãi đỗ xe cũng đang được thí điểm tích hợp công nghệ vé điện tử. Tuy nhiên, việc triển khai trên diện rộng vẫn còn hạn chế, chưa mang lại nhiều thuận tiện cho người dân và đơn vị vận hành.

Cơ hội cho tương lai

Ông Nguyễn Hoàng Long – Phó Tổng Giám đốc NAPAS cho biết: “Chuyển đổi số là chủ trương lớn của Chính phủ. Trong lĩnh vực thanh toán, chúng tôi đã hoàn tất triển khai các phương thức thanh toán số.

Theo ông Đỗ Việt Hải, hệ thống vé thông minh không chỉ đơn thuần là công cụ thu phí, mà còn là một “mỏ dữ liệu” khổng lồ. Đây là một hệ thống thu thập dữ liệu có giá trị như một loại tài nguyên. Trong khi tài nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt, thì tài nguyên số lại không ngừng được tích lũy và phát triển. “Vì vậy, ngay từ bây giờ, cần có chiến lược định hướng rõ ràng về cách khai thác và sử dụng nguồn dữ liệu này trong tương lai, không chỉ phục vụ giao thông công cộng mà còn mở rộng sang nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội khác” – ông Hải nêu quan điểm.

Các giải pháp ứng dụng giao thông thông minh đang được triển khai mạnh hơn trong bối cảnh tốc độ đô thị hoá ngày nhanh, nhu cầu giao thông tăng mạnh. Việc triển khai hệ thống giao thông thông minh không chỉ góp phần giải quyết các vấn đề trước mắt như ùn tắc, tai nạn và minh bạch hóa thu phí, mà còn đóng vai trò là nền tảng cho quá trình chuyển đổi số toàn diện trong quản lý đô thị. Các mô hình thí điểm hiện tại đã cho thấy tiềm năng lớn nếu được triển khai đồng bộ, với sự hợp tác hiệu quả giữa các cơ quan, tổ chức liên quan.

Giao thông thông minh vì vậy được nhìn nhận là một trong những cấu phần cốt lõi trong lộ trình phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam. Trong tương lai gần, nếu được tiếp tục mở rộng và tối ưu, các hệ thống này sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng môi trường giao thông hiện đại, thuận tiện và minh bạch cho người dân.

Quyết định 1454/QĐ-TTg năm 2021 phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, đặt mục tiêu phát triển hệ thống giao thông đường bộ hiện đại, đồng bộ, kết nối hiệu quả giữa các vùng kinh tế và khu vực đô thị. Trong đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào quản lý, điều hành giao thông được xem là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả vận hành và đảm bảo an toàn giao thông.