Để làm rõ vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam.
Con số cho thấy người Việt vẫn ăn chưa đủ rau
Ngọc Minh: Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền thông tin "WHO cho rằng người Việt chưa ăn đủ rau". WHO có từng công bố điều này không, hay đây chỉ là sự hiểu nhầm?
Tiến sĩ Angela Pratt: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị mỗi người nên tiêu thụ ít nhất 400 gram rau và trái cây mỗi ngày. Con số này tương đương với 5 khẩu phần, mỗi khẩu phần khoảng 80 gram, ví dụ như nửa bát rau luộc hoặc một quả chuối cỡ nhỏ. Đây là mức được khẳng định có lợi cho sức khỏe và giúp phòng ngừa các bệnh không lây nhiễm.
Những khuyến nghị của WHO tại Việt Nam dựa trên các nghiên cứu và điều tra có kết quả cụ thể.
Theo Tổng điều tra Dinh dưỡng quốc gia năm 2020, mức tiêu thụ trung bình hằng ngày của người dân Việt Nam đã tăng từ 190 gram rau và 60,9 gram trái cây/người/ngày vào năm 2010 lên 230 gram rau và 127 gram trái cây/người/ngày vào năm 2020. Tổng lượng tiêu thụ rau và trái cây đạt 357 gram/người/ngày, tương đương khoảng 90% mức khuyến nghị của WHO.
Kết quả từ Điều tra quốc gia STEPS (về các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm) cùng năm 2020 cũng cho thấy xu hướng tương tự: lượng tiêu thụ rau và trái cây trung bình của người Việt Nam là 4,7 khẩu phần mỗi ngày, tức hơn 90% so với khuyến nghị là 5 khẩu phần. Tuy nhiên, một phần tư số người tham gia khảo sát chỉ ăn từ 1–2 khẩu phần mỗi ngày và gần một phần ba chỉ ăn 3–4 khẩu phần. Điều này cho thấy một bộ phận lớn dân số vẫn chưa ăn đủ lượng rau và trái cây theo mức khuyến nghị.
Cũng cần lưu ý rằng cuộc Tổng điều tra Dinh dưỡng được tiến hành cách đây 5 năm và khảo sát tiếp theo dự kiến sẽ được triển khai vào năm tới. Do đó, lượng rau và trái cây người Việt tiêu thụ có thể đã thay đổi trong thời gian gần đây.
Tiến sĩ Angela Pratt cho biết một bộ phận người Việt chưa ăn đủ rau so với khuyến cáo của WHO. Ảnh: Hà Linh.
Ngọc Minh: Việt Nam là quốc gia nhiệt đới, rau củ quả rất phong phú. Việc nói người Việt ăn thiếu rau có phải là nghịch lý không, thưa bà?
Tiến sĩ Angela Pratt: Đúng là ở Việt Nam, rau và trái cây là thực phẩm quen thuộc trong bữa ăn hằng ngày. Là quốc gia nhiệt đới, Việt Nam có nguồn rau, củ, quả phong phú, giá cả phải chăng, nên nhiều người nghĩ rằng mình đã ăn đủ. Tuy nhiên, cũng như ở nhiều quốc gia khác, không phải ai cũng biết đến khuyến nghị 400 gram rau và trái cây mỗi ngày của WHO.
Việt Nam có nhiều rau củ quả nhưng không có nghĩa là ai cũng ăn đủ. Các khảo sát quốc gia như STEPS cho thấy hơn một nửa dân số vẫn chưa đạt mức này. Cụ thể, 57,2% người được khảo sát vào năm 2015 và 59% người được khảo sát vào năm 2020 cho biết họ ăn dưới 5 khẩu phần rau quả mỗi ngày.
Khoảng cách giữa “cảm nhận” và “thực tế” này có lẽ là lý do khiến thông tin trên mạng xã hội gây ra nhiều phản hồi. Điều đó cũng dễ hiểu, vì rau quả vốn là phần quan trọng trong bữa ăn của người Việt.
Ăn đủ rau - nền tảng cho sức khỏe vững bền
Ngọc Minh: Ăn đủ rau và trái cây mang lại những lợi ích gì cho sức khỏe, thưa bà?
Tiến sĩ Angela Pratt: Rau và trái cây là thành phần thiết yếu trong chế độ ăn lành mạnh. Việc tiêu thụ không đủ có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm.
Điều quan trọng không chỉ nằm ở việc ăn rau quả thường xuyên mà còn phải ăn đảm bảo đủ số lượng được khuyến nghị. Ăn đủ rau và trái cây giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, một số loại ung thư, đồng thời hỗ trợ phòng tránh béo phì và tiểu đường tuýp 2.
Ngọc Minh: WHO có khuyến nghị nào để giúp người Việt cải thiện việc tiêu thụ rau quả không?
Tiến sĩ Angela Pratt: Để tăng mức tiêu thụ rau và trái cây, nâng cao nhận thức cộng đồng là yếu tố then chốt. Bộ Y tế đã và đang triển khai nhiều sáng kiến, trong đó có Chương trình Sức khỏe Việt Nam (bắt đầu từ năm 2018 với sự hỗ trợ của WHO) và Kế hoạch Hành động Quốc gia về Dinh dưỡng, nhằm thúc đẩy chế độ ăn lành mạnh và tăng tiêu thụ rau quả hằng ngày.
Các chiến dịch truyền thông quốc gia – thông qua báo chí, mạng xã hội và hoạt động cộng đồng – đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin về lợi ích của việc ăn đủ rau quả và những nguy cơ khi ăn không đủ lượng rau quả được khuyến nghị. Những chiến dịch này đã giúp cải thiện nhận thức và thói quen ăn uống nhưng vẫn cần nỗ lực nhiều hơn nữa.
Ngoài ra, các can thiệp thay đổi hành vi cũng rất cần thiết để hình thành thói quen lâu dài, chẳng hạn như:
- Lồng ghép giáo dục dinh dưỡng trong chương trình học;
- Khuyến khích lựa chọn thực phẩm lành mạnh tại nơi làm việc;
- Thúc đẩy các gia đình bổ sung rau và trái cây trong bữa ăn hằng ngày.
Việc tạo ra một môi trường thuận lợi, nơi những lựa chọn lành mạnh trở nên dễ dàng và sẵn có, sẽ giúp hình thành thói quen bền vững cho cả trẻ em và người lớn, qua đó cải thiện sức khỏe cộng đồng.
Ngọc Minh: Bà có điều gì muốn gửi gắm tới người dân Việt Nam?
Tiến sĩ Angela Pratt: Việt Nam đang đạt được nhiều tiến bộ đáng kể về các chỉ số sức khỏe. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc các bệnh có thể phòng tránh vẫn đang gia tăng.
Duy trì chế độ ăn đủ rau và trái cây mỗi ngày, kết hợp với lối sống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên sẽ giúp mỗi cá nhân, gia đình và cộng đồng Việt Nam ngày càng khỏe mạnh, vững vàng hơn.
Cảm ơn bà, chúc bà sức khỏe và thành công!
